Idea w służbie propagandy. Komitet Słowiański w Polsce 1945–1953 na tle ruchu nowosłowiańskiego

okladka
Opublikowane
7 marca 2019

Szczegóły dotyczące monografii

ISBN-13 (15)
978‑83‑226-3522-3

Streszczenie

Praca jest próbą wieloaspektowego spojrzenia na historię powstania i działalności Komitetu Słowiańskiego w Polsce, który w latach 40. XX wieku był jednym z głównych podmiotów odpowiedzialnych za umacnianie przyjaźni polsko-radzieckiej oraz upowszechnianie wiedzy o Związku Radzieckim wśród szerokich kręgów społeczeństwa. Odbywało się to pod hasłem propagowania ideologii słowiańskiej, odrodzonej w czasie wojny pod auspicjami ZSRR.

Książka wpisuje się w nurt badań nad dziejami politycznymi początków Polski Ludowej. Składa się z pięciu rozdziałów w układzie chronologiczno-problemowym. Pierwsza część dotyczy narodzin tzw. ruchu nowosłowiańskiego, stanowiąc jednocześnie tło dla dalszych rozważań. Poruszono w niej zagadnienia związane z genezą i pierwszymi latami działalności Komitetu Wszechsłowiańskiego w Moskwie, rozwojem jego agend w krajach Europy środkowo-wschodniej oraz jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach ruchu – Kongresem Słowiańskim w Belgradzie, który stał się przyczynkiem dla powstania Komitetu Ogólnosłowiańskiego. Poruszone tu zagadnienia stanowiły punkt zwrotny w historii idei słowiańskiej, kreowanej tym razem z ramienia Związku Radzieckiego, który widział w niej doskonały instrument oddziaływania w imię własnych, pragmatycznych interesów politycznych. Drugi z rozdziałów wiąże się już bezpośrednio z zagadnieniem tytułowym, odnosząc się do początków Komitetu Słowiańskiego w Polsce. Analizie poddane zostały tu założenia programowe instytucji, jak i jej organizacja na szczeblu centralnym oraz terenowym. W dalszej części publikacji przedstawiono politykę kulturalną oraz inne aspekty życia społecznego, definiowane w pryzmacie kryteriów ideologicznych, które stymulowały zakres, jak i charakter prac słowiańskiej agendy w Polsce. Omówiona została działalność naukowa, oświatowa i wydawnicza Komitetu, angażująca świat polskich uczonych, niestety nazbyt często działających w pręgierzu doktryny, hamującej wiele ciekawych i wartościowych pomysłów. Ostatnie dwa rozdziały przeniosą czytelnika na arenę międzynarodowych obszarów działalności Komitetu. Do najistotniejszych z poruszanych w tym miejscu zagadnień należeć będzie bez wątpienia problematyka łużycka – jedno z ważnych zagadnień geopolitycznego aspektu ideologii słowiańskiej, która wraz z umacnianiem się systemu komunistycznego w krajach satelickich ZSRR, została zepchnięta do lamusa, jako element zagrażający interesom tego państwa w etnicznie niesłowiańskich państwach systemu. Nie mniej istotną kwestią będzie też konflikt radziecko-jugosłowiański, bezpośrednio wpływający na zanegowanie przez Związek Radziecki dalszego funkcjonowania ruchu nowosłowiańskiego. Jego negatywny skutek implikujący zakończenie działalności Komitetu Słowiańskiego w Polsce, będzie też epilogiem narracji piątego rozdziału.

Biogram autora

Marcela Gruszczyk - Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Historii

Marcela Gruszczyk, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, wykładowca akademicki, pracownik Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Zainteresowania badawcze: najnowsza historia Polski i historia powszechna. Obejmują tematykę związaną z historią ZSRR oraz państw powstałych po jego rozpadzie. W odniesieniu do stosunków polsko-rosyjskich w XX wieku, odnoszą się przede wszystkim do tzw. ruchu nowosłowiańskiego po II wojnie światowej, co znajduje swe zasadne odzwierciedlenie w publikacjach tematycznych, jak i złożonej do obrony dysertacji doktorskiej.

Wybrane publikacje:

M. Gruszczyk: O niejednoznaczności pojęcia „Górnoślązak” w XIX i na początku XX wieku. W: Społeczeństwo Górnego Śląska, Śląska Cieszyńskiego i Zagłębia Dąbrowskiego w XIX i XX wieku w świetle badań profesor Marii Wandy Wanatowicz. Red. M. Fic, L. Krzyżanowski, M. Skrzypek. (Katowice 2011).

M. Gruszczyk: Działalność Komitetu Słowiańskiego w Polsce na tle ruchu nowosłowiańskiego po II wojnie światowej. W: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011. Referaty. Red. P. Gasztold-Seń, Ł. Kamiński. (Warszawa 2012).

M. Gruszczyk: Pierwszy powojenny Zjazd Słowiański w Belgradzie 8—11(16) grudnia 1946 roku. W: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2013. Referaty. Red. A.M. Adamus, Ł. Kamiński. (Warszawa 2014).

M. Gruszczyk: „Pogranicze słowiańsko-germańskie”. Łużyce w optyce działań Komitetu Słowiańskiego w latach 1945—1947 – zarys problematyki. W: Na pograniczach. W kręgu historii, sztuki i mediów. Red. A. Chudzik, R. Libelt. (Sanok 2016). [06.04.2017]

Liczba pobrań

Statystyki jeszcze nie są dostępne.